پایان نامه: بررسی اثر بخشی آموزش مهارت رفتار جرات‏مندانه بر تصمیم ‏گیری و کمال‏گرایی دانش آموزان دختر مقطع سوم دبیرستان منطقه ۸ شهر تهران

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی اثر بخشی آموزش مهارت رفتار جرات‏مندانه بر تصمیم‏گیری و کمال‏گرایی دانش آموزان دختر مقطع سوم دبیرستان منطقه ۸ شهر تهران بوده است. روش: این پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون بود. از میان دبیرستانهای دخترانه منطقه ۸ شهر تهران از طریق نمونه‌گیری خوشه‌ای یک مدرسه انتخاب و به‌ صورت تصادفی ۳۲ نفر انتخاب شدندو در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل جایگزین شدند (تعداد هر گروه ۱۶ نفر بوده است). آموزش مهارت رفتار جرات‏مندانه به مدت ۱۰ جلسه در مورد گروه اول اجرا شد، گروه کنترل در لیست انتظار بودند. نتایج: داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیري تجزیه‌وتحلیل شدند. تحلیل کوواریانس چندمتغیري نشان داد که بین گروه‌های موردمطالعه در سبک‏های تصمیم‏گیری و ابعاد کمال‏گرایی و مؤلفه‌های آنها تفاوت معناداری وجود دارد. (۰۱/۰>p). یافته‌ها: آموزش مهارت رفتار جرات‏مندانه در افزایش سبک تصمیم‏گیری عقلانی و کاهش سبک‏های تصمیم‏گیری آنی، اجتنابی و وابستگی موثر بوده است و بر سبک تصمیم‏گیری شهودی بی‏تاثیر بوده است. همچنین این آموزش‏ها کاهش ابعاد کمال‏گرایی خودمدار، دیگرمدار و اجتماع مدار را در پی داشته است.

کلمات کلیدی: رفتار جرات‏مندانه، سبک‏های تصمیم‏گیری(عقلایی، آنی، اجتنابی، وابستگی و شهودی)، ابعاد کمال‏گرایی(خودمدار، دیگرمدار و اجتماع مدار).

مقدمه

نوجوانان امیدها و سرمايه‏های آينده جامعه محسوب می‏شوند. نقش بی بديل اين قشر در روند رشد، توسعه و تعالی کشور بر هیچ‏کس پوشیده نیست، لذا هرگونه سرمايه‏گذاری برای اين گروه سنی در جهت رشد و شکوفايی به عنوان پشتوانه‏ی اساسی، ضروری است. با توجه به اينکه تعداد بسیاری از نوجوانان ما در مدارس مشغول به تحصیل هستند، آموزش و پرورش یکی از نهادهای بسیار مهم کشور است که با توجه به وظیفه خطیر پرورش افراد اجتماع، مسئولیت عظیمی درغنی شدن هرچه بیشتر سرمایه های علمی و معنوی جامعه برعهده دارد. نیروهای پرورش یافته توسط آموزش و پرورش، باید در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و علمی ایفای نقش کنند. بنابراین هر چه که یک کشور به آموزش و پرورش خود بها دهد و آنرا غنی­تر سازد به بیراهه نرفته، بلکه رشد و شکوفائی جامعه را تضمین خواهد کرد. پرداختن به این امر در کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود منابع و امکانات و افزایش سریع جمعیت، پررنگ­تر شده و اهمیت بیشتری پیدا می­کند. از جمله مهم‌ترین نگرانی‌های معلمان، مدیران مدارس و خانواده‌های دانش‏آموزان، پیشرفت تحصیلی و جلوگیری از افت تحصیلی آنها می‌باشد. سؤالی که ذهن هر پژوهشگر را درگیر می­سازد این است که “آیا راه حلی وجود دارد که بتوان از منابع مالی و انسانی که هر ساله به میزان وسیعی در آموزش و پرورش کشور صرف می‏شود بهره بیشتری برد؟”. یکی از تدابیر لازم برای بهینه‏سازی آموزش کشور، پرداختن به مسائل و عوامل موثر بر رشد و پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان است. این که چه عواملی بر پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانش‏آموزان  تأثیر می­گذارد، یا سهم و مشارکت هر عامل چه اندازه است، همواره از حیطه های مورد علاقه پژوهشگران تربیتی و روان شناسان تربیتی بوده است^[۱](آکوردینو و اسلانی، ۲۰۰۸)

حصول به اهداف آموزشی با وجود آشفتگی ها و ناسازگاری های عاطفی و رفتاری امری مشکل و غیرممکن است و با توجه به اينکه نوجوانان در مقطع سنی خود با مسائل و مشکلاتی در سازگاری با روابط بین فردی، بلوغ، تحصیلی و… مواجه می شوند ايجاد شايستگی‏های لازم  برای مقابله مؤثر و کارآمد با چالش های حال و آينده ضروری به نظر می‏رسد. يکی از راه‏های ارتقای سطح سازگاری دانش آموزان بهره‏گیری از مهارت‏های شناختی من جمله آموزش مهارت رفتار جرات‏مندانه است(برنز^[۲]، ۲۰۰۸)

آموزش مهارت‏های زندگی برای کودکان و نوجوانان همواره به عنوان يکی از اهداف عالی نظام رسمی تعلیم و تربیت بوده است، چرا که رشد و تحول در سايه آموزش اين مهارت‏ها حاصل شده و موجب سازگاری و برقراری ارتباط سالم و صحیح کودکان و نوجوانان با اطرافیان می‏گردد، بنابراين برنامه‏ريزی قبلی و هدف‏گذاری دقیق و تلاش مستمر برای آموزش و تقويت آنان ضروری است. جريان ابراز وجود نمودن از کودکی شروع شده و در تمام طول زندگی ادامه دارد. بر اين اساس بديهی است که هرگونه تلاش در خصوص ايجاد و پرورش مهارت‏های مهمی همچون رفتار جرات‏مندانه چه در برنامه درسی رسمی و يا در فعالیت های فوق برنامه مدرسه نمی‏تواند بدون ملاحظه روند رشد دانش‏آموزان در ابعاد مختلف رشدی باشد، به‏ويژه آنکه سالهای حساس رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان مقارن با سنین مدرسه اعم از ابتدائی و دبیرستان است، لذا از آنجا که دانش‏آموزان اين سنین سرنوشت ساز را در مدرسه سپری می‏کنند، ناگزير مدرسه موظف است فرصت‏های مناسب برای رشد مهارتهای زندگی را فراهم آورد که مهارت هايی نظیر ابراز وجود، ارتباط موثر، کار گروهی و… را شامل می شود (الیوت و همکاران،  به نقل از نظری نژاد، ۱۳۷۲).

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش رفتار جرات‎مندانه بر تصمیم‏گیری و کمال‏گرایی دختران مقطع سوم دبیرستان انجام شده است تا به اين ترتیب گامی ديگر در جهت تحقق اهداف پیشگیرانه در افزايش سازگاری و بهبود تصمیم‏گیری و کاهش کمال‏گرایی منفی نوجوانان برداشته شود کاملا واضح است که اگر اهداف فوق میسر شوند، راهی روشن و هموار جهت شکوفايی و استعدادهای نو، فراهم می‏گردد. اين امر موجبات تکامل فردی و اجتماعی تک تک افراد جامعه را فراهم ساخته و در نهايت به پیشرفت جامعه در ابعاد گوناگون منتج می‏شود چراکه نوجوانان امروز تصمیم سازان آینده این مرز و بوم خواهند بود و هرچقدر این تصمیم‏ها مبتنی بر درایت و تدبیر و به دور از وهم و خیال باشد تبعاتی بسیار درخشان‏تر در برخواهد داشت.بطور خلاصه می توان گفت : به دلایل متعدد بسیاری از نوجوانان ما از توانايی تصمیم گیری و انتخاب اصلح برخوردار نیستند و از طرفی برای اصلاح و درمان بسیاری از نابهنجاری‏های شخصیتی همچون کمال‏گرایی منفی  نیاز به آموزش های مفیدی همچون مهارت‏های زندگی است تا آنان بتوانند از حداکثر ظرفیت‏های ذهنی و توانمندی‏های بالقوه خود بهره‏مند شوند بی‏ترديد نوجوانان مجهز به مهارت رفتار جرات‏مندانه که رکن مهمی از مهارتهای زندگی است، نسبت به همسالان خود در شرايط مشابه کارآمدی بیشتری از خود نشان می‏دهند. بنابراين شناخت صحیح اين قشر عظیم و کوشش در راه حل مشکلاتشان از اهمیت ويژه‏ای برخوردار است (کیامرثی، ۱۳۹۲).

بیان مسأله

دوران نوجوانی از ادوار پراهمیت در فرایند رشد فردی و اجتماعی محسوب می شود. قدم گذاردن به این دوره معمولا با بلوغ آغاز می شود شکوفایی غریزه جنسی ، تثبیت و تحکیم علایق و منافع شغلی و اجتماعی ، میل به آزادی و استقلال از ویژگی های مهم این دوره است.از یک سو فشار غرایز و میل به تبعیت از ارزش های نوجوانی ،و فشارهای گروهی میل به ابراز وجود ، پی ریزی زندگی مستقل او را در یک بحران فکری و یک آشفتگی روانی قرار می دهد (فروع الدین و همکاران ،۱۳۸۲ )، ازسوی دیگر صرف نظر از تمامی این تغییرات ایجاد شده می بایست نوجوانان خود را برای اخذ تصمیمات اساسی که آینده وی را رقم می زند ، آماده سازد. این در حالی است که هرگونه اهمال کاری  در این زمینه ممکن است به از دست رفتن فرصتها و در نتیجه سرخوردگی و احساس شکست بیانجامد.

انسان در طول زندگی، پیوسته در حال تصمیم‏گیری های ساده و پیچیده می باشد.به طور طبیعی هر تصمیم به تناسب پیچیدگی و سادگی خود، میزانی از تنش و فشار روانی را به فرد وارد می‏کند ، لذا داشتن مهارت های مقابله‏ای برای کاهش تنش و احساس رضایت از فرایند تصمیم‏گیری و داشتن مهارت حل مساله ضروری است .

افراد از راهبردهای مختلفی برای تصمیم‏گیری استفاده می‏کنند.برخی تصمیمات به واسطه ارزیابی نظام‏دار گزینه‏های مختلف اتخاذ می شود. در حالی که در اتخاذ برخی تصمیمات تجزیه و تحلیل رسمی، کمتر دخالت دارند (رینالد ،کروزیر و اسونسون^[۳] ۱۹۹۷). در اين‏باره محققان سبك‏هاي تصميم‏گيري متفاوتي را ارائه نموده اند. يكي از اين محققان، اسكات و بروس[۴] (۱۹۹۵) هستند كه پنج سبك تصميم‏گيري مديران را كه شامل تصميم‏گيري عقلايي، شهودي، اجتنابي، آني و وابستگي است، را مطرح نموده اند و معتقدند این پنج سبک تحت تاثیر ویژگی های درونی و شخصیتی افراد است كه به عنوان الگو در اين پژوهش مورد بررسي قرار مي گيرد.

فهرست مطالب

کلیات تحقیق : فصل اول

مقدمه  ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۴

بیان مسئله ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۶

اهمیت و ضرورت  …………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۲

هدف کلی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴

اهداف جزیی …………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۴

سوال و یا فرضیه های پژوهش  ……………………………………………………………………………………………………………………..۱۴٫

متغیر مورد بررسی …………………………………………………………………………………………………………………………………………۲۳

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم  ………………………………………………………………………………………………………………….۱۵

فصل دوم : پیشینه تحقیق

تصمیم گیری،تاریخچه و مفاهیم…………………………………………………………………………………………………………….۱۶

تعریف تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۶

تفاوت های فردی در تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………………….۱۸

فرآیندهای شناختی در تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………..۲۰

ابعاد تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………۲۱

انواع تصمیم ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۲

سطوح تصمیم……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۳

روند تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………۲۴

اجزای تصمیم گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۵

راهبرد های تصمیم گیری……………………………………………………………………………………………………………………………۲۹

سبک های تصمیم گیری  …………………………………………………………………………………………………………………………۳۱

عوامل موثر فردی در تصمیم گیری………………………………………………………………………………………………………… ۳۲

اثر هیجانات قبل و بعد از فرآیند تصمیم گیری………………………………………………………………………………………….۳۳

مبانی نظری کمال گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………۳۵

ویژگی های کمال گرایی ……………………………………………………………………………………………………………………………۳۹

طبقه بندی های کمال گرایی………………………………………………………………………………………………………………….. ۴۱

ابعاد کمال گرایی  ……………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۲

علل کمال گرایی …………………………………………………………………………………………………………………………………………۴۴

پیامد های کمال گرایی………………………………………………………………………………………………………………………………..۴۷

رفتار جرات مندانه………………………………………………………………………………………………………………… ۴۸

جرات ورزی در نظریات روان شناسی………………………………………………………………………………………………………۵۱

رفتار جرات مندانه و سازگاری اجتماعی……………………………………………………………………………………………….. ۵۶

آموزش های مهارت های جرات ورزی……………………………………………………………………………… …………………….۵۹

مولفه های ابراز وجود و رفتار جرات مندانه………………………………………………………………………………………….۵۹

تحقیقات انجام شده در داخل کشور……………………………………………………………………………………………………..۶۲

تحقیقات انجام شده در خارج کشور……………………………………………………………………………………………………………۶۴

فصل سوم : روش شناسی پژوهش

روش اجرای پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۸

جامعه مورد پژوهش  ………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۹

نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………..۶۹

ابزار اندازه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………………………۶۹

برنامه آموزش مهارت رفتار جرات مندانه…………………………………………………………………………………………………۷۲

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

آمار توصیفی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..۷۵

یافته های توصیفی……………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۹

سوال ۱………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۹

سوال ۲…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………۸۲

سوال ۳………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۸۴

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ۸۸

نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۰۳

محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………………………….  ۱۰۵       پیشنهادها……………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰۵

فهرست نمودار و اشکال

جدول ۱-۴…………………………………………………………………………………………………………..۵

جدول۲-۴……………………………………………………………………………………………………………………۷۷

نمودار۱-۴……………………………………………………………………………………………………………………۷۷

نمودار۲-۴……………………………………………………………………………………………………………………۷۸

جدول۳-۴…………………………………………………………………………………………………………………..۸۰

جدول۴-۴……………………………………………………………………………………………………………………۸۰

جدول۵-۴…………………………………………………………………………………………………………………..۸۱

جدول۶-۴…………………………………………………………………………………………………………………..۸۲

جدول۷-۴……………………………………………………………………………………………………………………۸۳

جدول۸-۴……………………………………………………………………………………………………………………۸۴

جدول۹-۴…………………………………………………………………………………………………………………..۸۵

جدول۱۰-۴…………………………………………………………………………………………………………………۸۵

جدول۱۱-۴………………………………………………………………………………………………………………..۸۵

جدول۱۲-۴……………………………………………………………………………………………………………….. ۸۶

.